badus – Badus Bodem & Water

Klimaatseffecten voor de landbouw

Op 3 juni 2022

De Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) vroeg mij een presentatie te geven op de vierde gebruikersdag van Waterwijzer Landbouw (WWL). Dat is een instrument voor het berekenen van landbouwopbrengsten als gevolg van hydrologische veranderingen. Op 2 juni 2022 presenteerde ik de resultaten van onderzoek voor een publiek van met name hydrologen, maar ook bodemkundigen, waterbeheerders, omgevingsmanagers en landbouwdeskundigen.

Het onderzoek richt zich op praktijktoepassingen en maatregelen om klimaatseffecten op te vangen voor de zandgronden van Friesland. De resultaten van WWL-regionaal laten zien dat er fors meer droogteschade ontstaat in 2050 door klimaatverandering. De scenario’s met regionale waterconservering en lokale maatregelen zorgen voor een vermindering van deze landbouwschade. De effecten van verschillende hydrologische maatregelen zijn inzichtelijk gemaakt op zowel bedrijfsniveau als gebiedsniveau, en aan alle belanghebbenden: waterschap en provincie, agrariërs en gebiedscorporaties en terreinbeherende organisaties.

Dit onderzoek maakt deel uit van een onderzoeksprogramma in samenwerking met Provincie Fryslan, Wetterskip Fryslan, Wageningen UR – Livestock Research, Van Hall – Larenstein, Antea Group en Royal Haskoning DHV. Badus Bodem & Water is binnen dit onderzoek verantwoordelijk voor de beoordeling van hydrologische scenario’s en het berekenen van landbouwopbrengsten.

Droogteschade op de Friese zandgronden berekend met Waterwijzer Landbouw – Regionaal.

Bronherstel op de Tankenberg

Door badus

Op 25 november 2021

In Grondwater, Natuur

In Nature Today verscheen een artikel over het herstellen van bronnen op de hoogste berg van Overijssel: de Tankenberg. De bronnen hadden te lijden onder verdroging en vermesting. Te lage grondwaterstanden en een overschot aan meststoffen zorgden voor de bedreiging van zeldzame bronnatuur. Met specifieke maatregelen zijn de bronnen gered en kunnen bijzondere planten- en diersoorten weer profiteren van de herstelde bronmilieus. Badus Bodem & Water verrichte het (geo)hydrologisch onderzoek en bedacht samen met de provincie Overijssel en Bosgroepen de noodzakelijke ingrepen. Partijen als Antea en aannemer Gerwers waren verantwoordelijk voor de uitvoering. Het resultaat is prachtig geworden!

Eén van de drie bronnen op de Tankenberg, Overijssel.

Hydrologisch onderzoek Savendonk

Door badus

Op 12 maart 2021

In Bodem, Natuur, Water

ARK Natuurontwikkeling is aanjager van wilde natuur. ARK werkt onder de noemer ‘Brabants Goud in Het Groene Woud’ onder meer aan het realiseren van het Natuurnetwerk Brabant. In 2019 heeft ARK gronden verworven in het Geelders-boscomplex ten oosten van Boxtel: het projectgebied ‘Savendonk’. Dit wil ARK omvormen tot hoogwaardige natuur met leembosontwikkeling.

Figuur 1. De Leemskuilen in het projectgebied Savendonk is nu nog in gangbaar agrarisch gebruik, maar kan in de toekomst uitgroeien tot hoogwaardige natuur met bijzondere flora en fauna.

ARK vroeg Badus Bodem & Water de waterhuishouding en bodemsamenstelling van het gebied te onderzoeken. Deze (geo)hydrologische studie is belangrijk om de huidige situatie qua bodem en water te kennen en maatregelen te bepalen die nodig zijn om natuur te herstellen. Grondboringen met pH-metingen van het bodemvocht wezen uit dat de ondergrond kalkrijk is en daarmee geschikt voor de vorming van leembossen (zie figuur 2). Daarnaast bleek dat de leemlaag in de ondergrond bepalend is voor de (lokale) grondwaterstroming. Het grondwater zakt nu te diep weg voor de ontwikkeling van natte natuur.

Badus Bodem & Water ontwierp een inrichtingsplan met maatregelen om de verdroging op te heffen, zodat bijzondere flora en fauna terug kan keren en een ecologische verbinding ontstaat tussen boscomplex De Geelders en het Dommeldal. Het plan en de bevindingen uit het onderzoek vormen voor ARK de basis voor behoud en herstel van de natuur in dit gebied.

Figuur 2. Het perceel van de Leemskuilen van figuur 1 is onderzocht met een profielboring tot 250 cm diepte. De figuur toont de aangetroffen bodemhorizonten, de gemiddelde hoogste en laagste grondwaterstand (GHG en GLG) en de pH-metingen van het bodemvocht. Het bodemvocht in het 55 cm dikke esdek is zwak zuur van aard, het grondwater heeft een neutrale zuurgraad. Voor de ontwikkeling van leembossen voldoet deze locatie qua zuurgraad, de grondwaterstanden zijn echter nog te diep. Met hydrologische maatregelen kan deze verdroging voorkomen worden, zodat leembossen hier terug kunnen keren.

Bodemdaling remmen in veenbodems

Door badus

Op 15 juni 2020

In Bodem, Grondwater, Landbouw

Hoe voorkomen we veenafbraak en bodemdaling in Flevoland? Deze vraag is met de huidige droogteperiodes actueler dan ooit. Acacia Water onderzocht in het project Spaarwater Flevoland het tegengaan van veenafbraak met infiltrerende drains en schreef hier een toegankelijk rapport over. Ik mocht een (bescheiden) bijdrage leveren aan dit onderzoek, met profielkuil-onderzoek naar de bodemstructuur en -verdichting.

Schematische weergave van de infiltratiedrains op het proefveld in Nagele (bron: Acacia Water).

Of het mogelijk is de grondwaterstand in veen hoog te houden blijkt sterk afhankelijk van de lokale bodemopbouw. Grondwaterstand is slechts één van meerdere factoren die veenafbraak beïnvloeden. Ook bodemstructuur en gewasverdamping spelen een belangrijke rol.
Frouke Hoogland (Acacia Water)

Droogte in Nederland

Door badus

Op 18 mei 2020

In Grondwater, Landbouw, Natuur, Water

Voor het 3e jaar op rij droogte in Nederland. Een beetje regen in de weersverwachting voor komend weekend verandert daar weinig aan. Vooral op de zandgronden is het tekort al nijpend: de gewasgroei is beperkt, beken vallen droog en de natuur snakt naar een beetje water. Het klimaat verandert en we hebben geen invloed op het weer, maar we kunnen ons wel aanpassen aan langere periodes met droogte. Hoe? Een paar oplossingen, op verschillende niveaus:

Privé: zuiniger omgaan met drinkwater. Geen tuintjes besproeien met bronwater uit de kraan, maar met regenwater uit een regenton. En accepteren dat een groen gazon soms een beetje geel kleurt.
Landbouw: water vasthouden zo lang het kan, omslag maken naar gewassen die een beetje droogte aankunnen. In het vroege voorjaar accepteren dat het land een beetje natter blijft en daarna profiteren van de toegenomen fotosynthese.
Waterbeheer: Nederland anders inrichten. Niet alle regen die valt meteen afvoeren, maar zo lang mogelijk vasthouden. Grondwatervoorraden herstellen door een minder intensief ontwateringsstelsel met ondiepere sloten en greppels . Veranderingen in het weer opvangen met een robuuster watersysteem dat zowel droge als natte perioden aan kan.

Gemiddeld neerslagtekort in Nederland op 17 mei 2020 (bron: KNMI).

Volkskrant schrijft over Badus

Door badus

Op 5 januari 2020

In Water

Nou ja, over de oorsprong van de Rijn, aan de voet van de berg de Badus (2928 m). Een leuk artikel over de bron van misschien wel de belangrijkste rivier van Europa. De Rijn ontspringt in de Zwitserse Alpen bij de berg waar Badus Bodem & Water haar naam aan ontleend. Volkskrant-redacteur Noël van Bemmel ging naar de Rheinquelle bij de Tomasee en dook zelfs in het bergmeertje. Een prestatie op zich, want de hüttenwirt van de Badushütte heeft zich nog nooit in het ijskoude water gewaagd. Ik heb het zelf vroeger alleen als kind gedaan, om me na de plons zo snel als mogelijk aan het vuurtje dat mijn opa stookte te verwarmen.

In het artikel staat nog een mooi folkloristisch verhaal over het ontstaan van de Rijn, uit de mond van de curator van het museum van Sedrun: “Op een nabijgelegen Alp konden herders hun koeien niet meer zien door een grote zwarte wolk die dagelijks bleef hangen. Tot de dapperste onder hen op het dak van de hut klom en de hele wolk omarmde. Als een luchtballon werd de herder meegenomen tot hij bleef hangen aan de Badusberg waar hij de zwarte wolk in een meertje dunkte: de Tomasee.”

https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/reisredacteur-noel-van-bemmel-duikt-in-de-bron-van-de-rijn~b2ae0957/

Bodemstructuur en verdichting

Door badus

Op 7 augustus 2019

In Bodem, Landbouw, Water

Verandert de bodemstructuur als gevolg van waterinfiltratie via drains? Dat is de vraag die leeft bij het inzetten van maatregelen om bodemdaling tegen te gaan. Bodemdaling ontstaat doordat veen in contact komt met zuurstof en oxideert. Dit leidt tot schade voor infrastructuur, woningen, leidingen en de landbouwsector. Daarom heeft Flevoland het Actieplan Bodem & Water in het leven geroepen. Acacia Water voert binnen dit plan het project Spaarwater Flevoland uit, met een proef om via systeemgerichte drainage bodemdaling te vertragen. Acacia Water heeft Badus Bodem & Water gevraagd het effect op de bodemstructuur en eventuele verdichting te onderzoeken. Een goede bodemstructuur is belangrijk voor de akkerbouw, omdat een goede zuurstof- en watervoorziening essentieel is voor de groei van planten. Met dit bodemonderzoek draagt Badus bij aan innovatief onderzoek naar wateroplossingen voor de toekomst.

Bodemonderzoek in een profielkuil bij het proefperceel met uiten in Nagele. De bovenste 40 cm bestaat uit zavel, daaronder begint via enkele sedimentaire laagjes zand en klei de veenondergrond. In het veen zijn de intacte en ongeoxideerde boomstammen nog duidelijk zichtbaar. — Bodemonderzoek in een profielkuil bij het proefperceel met uiten in Nagele. De bovenste 40 cm bestaat uit zavel, daaronder begint via enkele sedimentaire laagjes zand en klei de veenondergrond. In het veen zijn de intacte en ongeoxideerde boomstammen nog duidelijk zichtbaar (foto: Joris Schaap).

Geohydroloog ACSG

Door badus

Op 6 juni 2019

In Grondwater

Voor de AdviesCommissie Schade Grondwater (ACSG) doe ik onderzoek naar droogteschade als gevolg van grondwateronttrekkingen. De Waterwet biedt iedereen de mogelijkheid die schade denkt te ondervinden van een grondwaterwinning, een onderzoek in te laten stellen naar deze schade. De provincies hebben hiervoor de landelijke en onafhankelijke ACSG opgericht, die de onderzoeken uitvoert en een advies over de schade uitbrengt. Als de schade het gevolg is van een grondwateronttrekking, moet de onttrekker (zoals een drinkwaterbedrijf) de schade vergoeden. Door heel Nederland voer ik geohydrologisch onderzoek uit naar droogteschade in de landbouw of gebouwschade als gevolg van verzakkingen.

Natuurontwikkeling Benedictus

Door badus

Op 9 april 2019

In Bodem, Natuur, Water

Badus Bodem & Water verkent samen met MLG Gebiedsontwikkeling de natuurpotentie in de ‘Benedictus’, een gebied tussen Tilburg en Oisterwijk. De Provincie Noord-Brabant heeft gronden in dit beekdal van de Voorste Stroom aangewezen voor het Natuurnetwerk Brabant (voormalige ecologische hoofdstructuur). Hier zijn percelen aangekocht om natuur van te maken. De Stichting Duurzaamheidsvallei vraagt met behulp van het Groenontwikkelfonds Brabant (GOB) om de ontwikkelkansen voor natuur in dit gebied te onderzoeken. Daarvoor verzorgt MLG de ecologische verkenning en voert Badus de bodemkundige en hydrologische inventarisatie uit. Zo weten we straks waar de beste kansen liggen voor natuur en landschap en kan dit fraaie gebied een nieuwe impuls krijgen.

Kaart van het oppervlaktewater in de ‘Benedictus’, een gebied in het dal van de Voorste Stroom tussen Tilburg en Oisterwijk.

Waterwijzer Landbouw

Door badus

Op 10 september 2018

In Landbouw, Water

Wageningen Environmental Research (WEnR, het voormalige Alterra) ontwikkelt de Waterwijzer Landbouw (WWL), een instrument voor het bepalen van gewasopbrengsten als gevolg van hydrologische veranderingen. Deze veranderingen kunnen worden veroorzaakt door waterbeheer, herinrichtingsprojecten, (drink)waterwinningen of het klimaat. De Waterwijzer Landbouw geeft een reproduceerbare inschatting van droogte-, nat- en zoutschade en moet de verouderde maar nog steeds gebruikte HELP-tabellen vervangen.

Joris Schaap is betrokken bij de ontwikkeling van WWL, waarbij zijn kennis van de agrarische praktijk en onverzadigde zone van pas komt om de schadefuncties te kwantificeren. Joris richt zich op de verdamping van akkerbouwgewassen, groeistadia en het omzetten van akkerbouwmatige beslismomenten naar modelmatige parameterisatie in het model Soil, Water, Atmosphere and Plant (SWAP).

Droogteschade bij suikerbieten in de Noordoostpolder tijdens de droge zomer van 2018

De Waterwijzer Landbouw wordt dé nieuwe standaard voor het bepalen van landbouwschade in Nederland en is gemaakt voor waterbeheerders, beleidsmakers, landbouw- en natuurorganisaties, adviesbureaus en andere partijen die in het landelijk gebied werken. Meer informatie kunt u vinden op de website van WWL.

Auteur: badus Pagina 1 van 3