Categorie: Bodem Pagina 1 van 2

Landschapsecologische systeemanalyse (LESA)

Badus Bodem & Water levert belangrijke kennis op het gebied van natuurherstel en het verkrijgen van inzicht in de samenhang van een landschap. Met regelmaat voeren wij Landschapsecologische Systeemanalyses (LESA) uit, vaak in nauwe samenwerking met ecologen of ecologische adviesbureaus. Deze samenwerking stelt ons in staat om elkaars kennis en vaardigheden optimaal te benutten.

Onze LESA-projecten hebben zich uitgestrekt over diverse boeiende gebieden, waaronder de fraaie Brabantse Wal, het karakteristieke Twentse stuwwallandschap, het weelderige Groene Woud, de dynamische Zeeuwse duinen of het unieke landschap van de Drentse Hondsrug. Het gaat vaak om gebieden met een complexe geologische opbouw en bijzondere hydrologische condities, die niet eenvoudig in een (grondwater)model te vangen zijn.

Badus Bodem & Water voelt zich thuis in deze uitdagende omgevingen. Onze diepgaande kennis en analytische ‘veldblik’ stellen ons in staat om de complexiteit van deze gebieden te doorgronden. Door het uitvoeren van een LESA leveren we niet alleen waardevolle informatie voor natuurherstel, maar dragen we ook bij aan het begrijpen en behouden van de ecologische balans in deze mooie landschappen.

Wat is een LESA?

Een Landschapsecologische Systeemanalyse (LESA) is een mooie methode die de ecologische toestand van een landschap in kaart brengt. Het is een instrument dat zich richt op het begrijpen van de interacties tussen verschillende ecologische elementen, zoals planten, dieren, bodem en water.

De LESA-methode is ontworpen om informatie te verstrekken over de staat van het landschap en om besluitvorming te ondersteunen bij ruimtelijke ordening en natuurbehoud. Centraal in een LESA staat het landschaps- en systeemgericht denken. Een LESA gebruikt relevante informatie uit verschillende vakgebieden, zoals geologie, cartografie, hydrologie, bodemkunde en ecologie. Met de gebundelde kennis uit de LESA zijn de processen en patronen in vegetaties en standplaatscondities te verklaren. Daarnaast geeft het een idee van de potenties van het gebied ten aanzien van natuurherstel. 

De resultaten van een LESA bieden waardevolle inzichten voor ruimtelijke planning, waardoor weloverwogen beslissingen genomen kunnen worden voor natuurbehoud en -herstel. Meer informatie over een LESA is op deze site van Natuurkennis te vinden.

Een beekdal op de stuwwal van Oldenzaal (foto: Joris Schaap).

Hydrologisch onderzoek Savendonk

ARK Natuurontwikkeling is aanjager van wilde natuur. ARK werkt onder de noemer ‘Brabants Goud in Het Groene Woud’ onder meer aan het realiseren van het Natuurnetwerk Brabant. In 2019 heeft ARK gronden verworven in het Geelders-boscomplex ten oosten van Boxtel: het projectgebied ‘Savendonk’. Dit wil ARK omvormen tot hoogwaardige natuur met leembosontwikkeling. 

Figuur 1. De Leemskuilen in het projectgebied Savendonk is nu nog in gangbaar agrarisch gebruik, maar kan in de toekomst uitgroeien tot hoogwaardige natuur met bijzondere flora en fauna.

ARK vroeg Badus Bodem & Water de waterhuishouding en bodemsamenstelling van het gebied te onderzoeken. Deze (geo)hydrologische studie is belangrijk om de huidige situatie qua bodem en water te kennen en maatregelen te bepalen die nodig zijn om natuur te herstellen. Grondboringen met pH-metingen van het bodemvocht wezen uit dat de ondergrond kalkrijk is en daarmee geschikt voor de vorming van leembossen (zie figuur 2). Daarnaast bleek dat de leemlaag in de ondergrond bepalend is voor de (lokale) grondwaterstroming. Het grondwater zakt nu te diep weg voor de ontwikkeling van natte natuur.

Badus Bodem & Water ontwierp een inrichtingsplan met maatregelen om de verdroging op te heffen, zodat bijzondere flora en fauna terug kan keren en een ecologische verbinding ontstaat tussen boscomplex De Geelders en het Dommeldal. Het plan en de bevindingen uit het onderzoek vormen voor ARK de basis voor behoud en herstel van de natuur in dit gebied.

Figuur 2. Het perceel van de Leemskuilen van figuur 1 is onderzocht met een profielboring tot 250 cm diepte. De figuur toont de aangetroffen bodemhorizonten, de gemiddelde hoogste en laagste grondwaterstand (GHG en GLG) en de pH-metingen van het bodemvocht. Het bodemvocht in het 55 cm dikke esdek is zwak zuur van aard, het grondwater heeft een neutrale zuurgraad. Voor de ontwikkeling van leembossen voldoet deze locatie qua zuurgraad, de grondwaterstanden zijn echter nog te diep. Met hydrologische maatregelen kan deze verdroging voorkomen worden, zodat leembossen hier terug kunnen keren.

Bodemdaling remmen in veenbodems

Hoe voorkomen we veenafbraak en bodemdaling in Flevoland? Deze vraag is met de huidige droogteperiodes actueler dan ooit. Acacia Water onderzocht in het project Spaarwater Flevoland het tegengaan van veenafbraak met infiltrerende drains en schreef hier een toegankelijk rapport over. Ik mocht een (bescheiden) bijdrage leveren aan dit onderzoek, met profielkuil-onderzoek naar de bodemstructuur en -verdichting.

Schematische weergave van de infiltratiedrains op het proefveld in Nagele (bron: Acacia Water).

Of het mogelijk is de grondwaterstand in veen hoog te houden blijkt sterk afhankelijk van de lokale bodemopbouw. Grondwaterstand is slechts één van meerdere factoren die veenafbraak beïnvloeden. Ook bodemstructuur en gewasverdamping spelen een belangrijke rol.

Frouke Hoogland (Acacia Water)

Bodemstructuur en verdichting

Verandert de bodemstructuur als gevolg van waterinfiltratie via drains? Dat is de vraag die leeft bij het inzetten van maatregelen om bodemdaling tegen te gaan. Bodemdaling ontstaat doordat veen in contact komt met zuurstof en oxideert. Dit leidt tot schade voor infrastructuur, woningen, leidingen en de landbouwsector. Daarom heeft Flevoland het Actieplan Bodem & Water in het leven geroepen. Acacia Water voert binnen dit plan het project Spaarwater Flevoland uit, met een proef om via systeemgerichte drainage bodemdaling te vertragen. Acacia Water heeft Badus Bodem & Water gevraagd het effect op de bodemstructuur en eventuele verdichting te onderzoeken. Een goede bodemstructuur is belangrijk voor de akkerbouw, omdat een goede zuurstof- en watervoorziening essentieel is voor de groei van planten. Met dit bodemonderzoek draagt Badus bij aan innovatief onderzoek naar wateroplossingen voor de toekomst.

Bodemonderzoek in een profielkuil bij het proefperceel met uiten in Nagele. De bovenste 40 cm bestaat uit zavel, daaronder begint via enkele sedimentaire laagjes zand en klei de veenondergrond. In het veen zijn de intacte en ongeoxideerde boomstammen nog duidelijk zichtbaar.
Bodemonderzoek in een profielkuil bij het proefperceel met uiten in Nagele. De bovenste 40 cm bestaat uit zavel, daaronder begint via enkele sedimentaire laagjes zand en klei de veenondergrond. In het veen zijn de intacte en ongeoxideerde boomstammen nog duidelijk zichtbaar (foto: Joris Schaap).

Natuurontwikkeling Benedictus

Badus Bodem & Water verkent samen met MLG Gebiedsontwikkeling de natuurpotentie in de ‘Benedictus’, een gebied tussen Tilburg en Oisterwijk. De Provincie Noord-Brabant heeft gronden in dit beekdal van de Voorste Stroom aangewezen voor het Natuurnetwerk Brabant (voormalige ecologische hoofdstructuur). Hier zijn percelen aangekocht om natuur van te maken. De Stichting Duurzaamheidsvallei vraagt met behulp van het Groenontwikkelfonds Brabant (GOB) om de ontwikkelkansen voor natuur in dit gebied te onderzoeken. Daarvoor verzorgt MLG de ecologische verkenning en voert Badus de bodemkundige en hydrologische inventarisatie uit. Zo weten we straks waar de beste kansen liggen voor natuur en landschap en kan dit fraaie gebied een nieuwe impuls krijgen.

Kaart van het oppervlaktewater in de ‘Benedictus’, een gebied in het dal van de Voorste Stroom tussen Tilburg en Oisterwijk.

Bodemkartering Hazelbekke, Mosbeek en Springendal

Uitsnede van de bodem- en grondwatertrappenkaart bij de Mosbeek.

Badus Bodem & Water heeft in samenwerking met Ebbing Kiestra Bodemadvies een gedetailleerde bodem- en grondwatertrappenkartering opgesteld voor het Natura2000-gebied Springendal – Dal van de Mosbeek in Noordoost-Twente. In de stroomgebieden van Hazelbekke, Mosbeek en Springendal is circa 157 ha landbouwgrond gekarteerd en zijn 10 zogenaamde raaien geboord, die een beeld vormen van de ondergrond en grondwaterstroming in het gebied. Wij stonden versteld van dit mooie gebied met natuurlijke beken, eeuwenoud cultuurlandschap, bijzondere natuur en fraaie Twentse hoeves. De ondergrond bleek zeer heterogeen, met een grote verscheidenheid aan bodemtypen: van oude keileem en tertiaire kleigronden tot podzolgronden en enkeerdgronden. Het gestuwde karakter van het gebied maakt de grondwaterstroming complex, waarbij soms op korte afstand kletsnatte tot zeer droge plekken zijn aangetroffen. Deze gedetailleerde informatie is omgezet in een actuele bodem- en grondwatertrappenkaart op schaal 1:10.000, en levert onmisbare informatie voor de onderbouwing van hydrologische en landbouwkundige maatregelen voor opdrachtgever LTO Noord.

Filmpje over Eco-hydrologische schouw Engbertsdijksvenen

LTO Noord heeft een filmpje laten maken van de eco-hydrologische schouw in Natura2000-gebied Engbertsdijksvenen. Samen met Han Brendeke (ecoloog Ecogroen) en Roy Dear (oud-beheerder Staatsbosbeheer) onderzoek ik de opbouw van de ondergrond, de ontwikkeling van de vegetaties en de potenties van het veenherstel. Een leuk kijkje in de keuken van de werkzaamheden van Badus Bodem & Water in een bijzonder natuurgebied.

 

Badus Bodem & Water doet eco-hydrologische schouw in Engbertsdijksvenen

Natura2000-gebied Engbertsdijksvenen

Badus Bodem & Water mag een mooie klus uitvoeren: bodemkundig en hydrologisch onderzoek in het unieke Natura2000-gebied Engbertsdijksvenen, één van de laatste actieve hoogveen-gebieden van Nederland. In opdracht van LTO Noord en in nauwe samenwerking met Staatsbosbeheer, Waterschap Vechtstromen en Provincie Overijssel onderzoek ik het hoogveen in dit 1000 ha grote natuurgebied, dat bijzondere plantensoorten als veenmossen, orchideeën, zonnedauw en diersoorten als de Kraanvogel, Geoorde fuut, Gladde slang en Heikikker herbergt. Samen met ecoloog Han Brendeke (Ecogroen) en oud-beheerder Roy Dear (vml. Staatsbosbeheer) vorm ik het schouwteam: het doel is om de actuele situatie en mate van verdroging van het hoogveen in beeld te brengen én deze kennis te delen met boeren en omwonenden van het gebied. Daartoe geeft het schouwteam verschillende excursies in de Engbertsdijksvenen. Badus Bodem & Water doet het onderzoek naar de ondergrond, veendikte, (on)doorlatendheid van het veenpakket en de grondwaterstroming.

Een deel van de ondergrond in een gutsboor: veenmosveen (bruin), gliedelaag (zwart) en minerale ondergrond (lichtbruin). Foto: Roy Dear

Bodemonderzoek voorkomt duur grondverzet

Door vernatting van natuurgebied Lonnekermeer krijgt een agrariër last van nattere omstandigheden op zijn perceel. Dat is ongunstig voor de groei van het gewas. Badus Bodem & Water onderzocht hoe deze natschade verholpen kon worden. Aanvankelijk was het plan om het perceel op te hogen, maar bodemonderzoek wees uit dat slecht doorlatende lagen in de grond voor de meeste schade zorgden. Ophoging met grond en zware machines is duur en zou de bodemverdichting alleen maar verergeren. Gelukkig kon Badus Bodem & Water een bodemverbetering voorstellen die zowel goed is voor gewasgroei als de omgeving. Door de bodemverdichtingen los te trekken en het perceel tijdelijk in te zaaien met een diep wortelend gewas kan water en zuurstof beter doordringen in de grond. Hierdoor neemt de water-infiltratie toe, wat gunstig is voor de zuurstof- en nutriëntenopname van de plantenwortels. Dit levert niet alleen een hogere gewas-productie op, maar heeft ook een positief effect op de kwaliteit van water.

Een profielkuil op het perceel toont drie verdichtingen aan: een dicht gereden ploegzool met water stagnatie (30-35 cm-mv), een harde ondoordringbare ijzeroerlaag (45-55 cm-mv) en een sterk lemige laag (55-65 cm-mv). Het grondwater op deze winterdag staat op 65 cm-mv. De bodem classificeert als een Beekeerdgrond (pZg23).

Ook benieuwd hoe Badus Bodem & Water uw bedrijf of organisatie kan helpen met bodemadvies? Neem vrijblijvend contact op en ik vertel graag wat de mogelijkheden zijn (badus@jorisschaap.nl of 06 44 254 256).

Bijscholing in het Drentse zandlandschap

Deze week had ik de eer om met een bodemkunde-excursie van Wageningen University mee te mogen, in dit geval in het Noord-Nederlandse zandlandschap in Drenthe. De excursie is een onderdeel uit het vak ‘Bodems en Landschappen van de Rijn-Maas delta’ dat tweedejaars-studenten Bodem, Water en Atmosfeer volgen voor hun Bachelors-studie. Voor mij was het de ideale gelegenheid om in drie dagen mijn achtergrondkennis van bodemkunde en landschapsvorming op te vijzelen. Aan de andere kant kon ik wat hydrologische kennis inbrengen en vertellen hoe de werkpraktijk eruit ziet als afgestudeerde BWA-er. Een uiterst leerzame ervaring, niet alleen door de uiterst deskundige en enthousiaste begeleiding van docenten Arnaud Temme en Bart Makaske maar ook zeker door de prikkelende en pientere vragen en opmerkingen van de studenten!

Docent Arnaud Temme laat in Nationaal Park het Drents-Friese Wold een profielkuil met een podzol-bodem zien

Docent Arnaud Temme laat in Nationaal Park het Drents-Friese Wold een profielkuil met een podzol-bodem zien

Pagina 1 van 2

Mogelijk gemaakt door WordPress & Thema gemaakt door Anders Norén