Grondwater – Badus Bodem & Water

Klimaatseffecten voor de landbouw

Op 3 juni 2022

De Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA) vroeg mij een presentatie te geven op de vierde gebruikersdag van Waterwijzer Landbouw (WWL). Dat is een instrument voor het berekenen van landbouwopbrengsten als gevolg van hydrologische veranderingen. Op 2 juni 2022 presenteerde ik de resultaten van onderzoek voor een publiek van met name hydrologen, maar ook bodemkundigen, waterbeheerders, omgevingsmanagers en landbouwdeskundigen.

Het onderzoek richt zich op praktijktoepassingen en maatregelen om klimaatseffecten op te vangen voor de zandgronden van Friesland. De resultaten van WWL-regionaal laten zien dat er fors meer droogteschade ontstaat in 2050 door klimaatverandering. De scenario’s met regionale waterconservering en lokale maatregelen zorgen voor een vermindering van deze landbouwschade. De effecten van verschillende hydrologische maatregelen zijn inzichtelijk gemaakt op zowel bedrijfsniveau als gebiedsniveau, en aan alle belanghebbenden: waterschap en provincie, agrariërs en gebiedscorporaties en terreinbeherende organisaties.

Dit onderzoek maakt deel uit van een onderzoeksprogramma in samenwerking met Provincie Fryslan, Wetterskip Fryslan, Wageningen UR – Livestock Research, Van Hall – Larenstein, Antea Group en Royal Haskoning DHV. Badus Bodem & Water is binnen dit onderzoek verantwoordelijk voor de beoordeling van hydrologische scenario’s en het berekenen van landbouwopbrengsten.

Droogteschade op de Friese zandgronden berekend met Waterwijzer Landbouw – Regionaal.

Bronherstel op de Tankenberg

Door badus

Op 25 november 2021

In Grondwater, Natuur

In Nature Today verscheen een artikel over het herstellen van bronnen op de hoogste berg van Overijssel: de Tankenberg. De bronnen hadden te lijden onder verdroging en vermesting. Te lage grondwaterstanden en een overschot aan meststoffen zorgden voor de bedreiging van zeldzame bronnatuur. Met specifieke maatregelen zijn de bronnen gered en kunnen bijzondere planten- en diersoorten weer profiteren van de herstelde bronmilieus. Badus Bodem & Water verrichte het (geo)hydrologisch onderzoek en bedacht samen met de provincie Overijssel en Bosgroepen de noodzakelijke ingrepen. Partijen als Antea en aannemer Gerwers waren verantwoordelijk voor de uitvoering. Het resultaat is prachtig geworden!

Eén van de drie bronnen op de Tankenberg, Overijssel.

Bodemdaling remmen in veenbodems

Door badus

Op 15 juni 2020

In Bodem, Grondwater, Landbouw

Hoe voorkomen we veenafbraak en bodemdaling in Flevoland? Deze vraag is met de huidige droogteperiodes actueler dan ooit. Acacia Water onderzocht in het project Spaarwater Flevoland het tegengaan van veenafbraak met infiltrerende drains en schreef hier een toegankelijk rapport over. Ik mocht een (bescheiden) bijdrage leveren aan dit onderzoek, met profielkuil-onderzoek naar de bodemstructuur en -verdichting.

Schematische weergave van de infiltratiedrains op het proefveld in Nagele (bron: Acacia Water).

Of het mogelijk is de grondwaterstand in veen hoog te houden blijkt sterk afhankelijk van de lokale bodemopbouw. Grondwaterstand is slechts één van meerdere factoren die veenafbraak beïnvloeden. Ook bodemstructuur en gewasverdamping spelen een belangrijke rol.
Frouke Hoogland (Acacia Water)

Droogte in Nederland

Door badus

Op 18 mei 2020

In Grondwater, Landbouw, Natuur, Water

Voor het 3e jaar op rij droogte in Nederland. Een beetje regen in de weersverwachting voor komend weekend verandert daar weinig aan. Vooral op de zandgronden is het tekort al nijpend: de gewasgroei is beperkt, beken vallen droog en de natuur snakt naar een beetje water. Het klimaat verandert en we hebben geen invloed op het weer, maar we kunnen ons wel aanpassen aan langere periodes met droogte. Hoe? Een paar oplossingen, op verschillende niveaus:

Privé: zuiniger omgaan met drinkwater. Geen tuintjes besproeien met bronwater uit de kraan, maar met regenwater uit een regenton. En accepteren dat een groen gazon soms een beetje geel kleurt.
Landbouw: water vasthouden zo lang het kan, omslag maken naar gewassen die een beetje droogte aankunnen. In het vroege voorjaar accepteren dat het land een beetje natter blijft en daarna profiteren van de toegenomen fotosynthese.
Waterbeheer: Nederland anders inrichten. Niet alle regen die valt meteen afvoeren, maar zo lang mogelijk vasthouden. Grondwatervoorraden herstellen door een minder intensief ontwateringsstelsel met ondiepere sloten en greppels . Veranderingen in het weer opvangen met een robuuster watersysteem dat zowel droge als natte perioden aan kan.

Gemiddeld neerslagtekort in Nederland op 17 mei 2020 (bron: KNMI).

Geohydroloog ACSG

Door badus

Op 6 juni 2019

In Grondwater

Voor de AdviesCommissie Schade Grondwater (ACSG) doe ik onderzoek naar droogteschade als gevolg van grondwateronttrekkingen. De Waterwet biedt iedereen de mogelijkheid die schade denkt te ondervinden van een grondwaterwinning, een onderzoek in te laten stellen naar deze schade. De provincies hebben hiervoor de landelijke en onafhankelijke ACSG opgericht, die de onderzoeken uitvoert en een advies over de schade uitbrengt. Als de schade het gevolg is van een grondwateronttrekking, moet de onttrekker (zoals een drinkwaterbedrijf) de schade vergoeden. Door heel Nederland voer ik geohydrologisch onderzoek uit naar droogteschade in de landbouw of gebouwschade als gevolg van verzakkingen.

Monitoringsplannen PAS Noord-Brabant

Door badus

Op 5 juni 2018

In Grondwater, Natuur, Water

Voor het volgen van natuurontwikkeling moeten provincies in Nederland Natura2000-gebieden met kwetsbare natuur monitoren. In het kader van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) is niet alleen stikstof (eutrofiëring of vermesting) van belang, maar moeten talloze andere procesindicatoren gemeten worden om de status van de natuur en de effectiviteit van natuurherstel-maatregelen te volgen. Provincie Noord-Brabant heeft MLG Gebiedsontwikkeling en Badus Bodem & Water gevraagd om PAS-monitoringsplannen voor twee Natura2000-gebieden op te stellen: ‘Strabrechtse Heide & Beuven’ en ‘Vlijmens Ven, Moerputten & Bossche Broek’. Badus Bodem heeft de hydrologische en bodemchemische monitoringsinput voor deze plannen geleverd.

De provincie is niet de enige die belang heeft bij goede monitoring: Heineken meet om de onttrekking van grondwater voor de bierproductie te volgen.

Hydroloog in het Fieldlab-team van Natura2000 Springendal – Dal van de Mosbeek

Door badus

Op 15 januari 2018

In Grondwater, Landbouw, Natuur

Een bronbeek met Vochtig alluviaal bos en Paarbladig goudveil, een soort die afhankelijk is van basenrijk en nutriëntenarm kwelwater.

Sinds 1 januari 2018 ben ik toegetreden tot het deskundigenteam van Natura2000-gebied ‘Springendal – Dal van de Mosbeek’. In het zogenaamde Fieldlab-team werk ik als deskundige hydrologie aan herstelmaatregelen in dit fraaie natuurgebied, samen met een expert ecologie (Fons Eysink van Bosgroepen Nederland) en landbouw (Inge Haagman van LTO). Het is weer een eer om in zo’n bijzonder natuurgebied te mogen werken: in deze parel van Twente komen zeldzame planten- en diersoorten voor. Het Springendal, het dal van de Mosbeek en Hazelbekke bevatten natte schraalgraslanden (waaronder kalkmoeras en trilveenvegetaties), bronnetjesbos, jeneverbesstruweel, droge en vochtige heiden en heischrale graslanden. De graslanden en heiden worden afgewisseld met bos, struweel en houtwallen. De bijzondere ecologie is voor een belangrijk deel ontstaan door de afwisselende ontstaansgeschiedenis: op deze stuwwal van Ootmarsum komen glaciale afzettingen als tertiaire klei voor, maar ook smeltwater-afzettingen, dekzandruggen en beekdalgronden. Samen met de grote hoogteverschillen zorgt dit voor een complexe (geo)hydrologie waar het water bijzondere stroombanen kiest. Werkelijk een bijzonder en uitdagend gebied om in te opereren.

Monitoringsplan voor Staatsbosbeheer

Door badus

Op 27 november 2017

In Grondwater, Natuur

Hoogveen met pijpestrootje in Natura200-gebied Engbertsdijksvenen

Met trots verwelkomt Badus Bodem & Water een nieuwe opdrachtgever: Staatsbosbeheer. Badus mag voor het Natura2000-gebied Engbertsdijksvenen een monitoringsplan opstellen. Dat heeft als doel om de huidige toestand van het grondwater in dit 1000-ha grote gebied in kaart te brengen, en de toekomstige toestand als gevolg van hydrologische herstelmaatregelen te volgen. In het kader van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) en Natura2000 staan er veel maatregelen in dit unieke hoogveengebied gepland, waarvoor een betrouwbare nul-meting van de huidige grondwatersituatie onontbeerlijk is. Hiervoor zal Badus een gedegen monitoringsplan opstellen, waarbij o.a. duidelijk moet worden wat de exacte meetdoelen zijn, waar peilbuizen moeten komen, wat de meetfrequentie wordt, etc. Joris Schaap is geen onbekende in het gebied: hij voerde in Engbertsdijksvenen in het kader van de ecohydrologische schouw al bodem- en grondwateronderzoek uit, waardoor hij veel waardevolle gebiedskennis heeft die van pas komt bij het opstellen van het monitoringsplan.

Badus Bodem & Water doet eco-hydrologische schouw in Engbertsdijksvenen

Door badus

Op 11 september 2017

In Bodem, Grondwater, Natuur

Natura2000-gebied Engbertsdijksvenen

Badus Bodem & Water mag een mooie klus uitvoeren: bodemkundig en hydrologisch onderzoek in het unieke Natura2000-gebied Engbertsdijksvenen, één van de laatste actieve hoogveen-gebieden van Nederland. In opdracht van LTO Noord en in nauwe samenwerking met Staatsbosbeheer, Waterschap Vechtstromen en Provincie Overijssel onderzoek ik het hoogveen in dit 1000 ha grote natuurgebied, dat bijzondere plantensoorten als veenmossen, orchideeën, zonnedauw en diersoorten als de Kraanvogel, Geoorde fuut, Gladde slang en Heikikker herbergt. Samen met ecoloog Han Brendeke (Ecogroen) en oud-beheerder Roy Dear (vml. Staatsbosbeheer) vorm ik het schouwteam: het doel is om de actuele situatie en mate van verdroging van het hoogveen in beeld te brengen én deze kennis te delen met boeren en omwonenden van het gebied. Daartoe geeft het schouwteam verschillende excursies in de Engbertsdijksvenen. Badus Bodem & Water doet het onderzoek naar de ondergrond, veendikte, (on)doorlatendheid van het veenpakket en de grondwaterstroming.

Een deel van de ondergrond in een gutsboor: veenmosveen (bruin), gliedelaag (zwart) en minerale ondergrond (lichtbruin). Foto: Roy Dear

Grondwatervoorraad raakt in hoog tempo uitgeput

Door badus

Op 22 december 2016

In Grondwater, Landbouw

Op de website van BNR een korte samenvatting van mijn interview op de radio over grondwater in warme regio’s:

‘In India, Zuid- Spanje en Californië is de landbouwsector zo groot is geworden dat er meer water wordt gebruikt dan erbij komt. Daardoor daalt de grondwaterstand en nemen die vooraden sterk af.’

Categorie: Grondwater Pagina 1 van 2